Vicdani redde zorunlu kamu hizmeti yolu açıldı

Askeri Yüksek İdare Mahkemesi Askeri suçları, CMK'daki adli kontrol düzenlemesi dışında tutan istisnanın Anayasa'ya aykırı olduğu gerekçesi ile iptaline karar verdi. Böylece askeri suçlarda CMK'daki adli kontrol hükümlerini uygulayabilecek. Askeri suçları işleyen asker kişilere de askeri suçları işleyen vatandaşlara da tutuklama yerine adli kontrol tedbirlerine başvurulabilecek. Karar sayesinde vicdani retçilere CMK 109'a göre tutuklama yerine kamuya yararlı işte çalışma, karakola imza verme, asker kişilere örneğin astını döven subay-astsubaya öfke terapisi gibi cezalar verilebilecek.

Vicdani retçiye kamuya yararlı işte çalışma cezası

Hürriyet'ten Oya Armutçu'nun haberine göre askeri suçları işleyenlere başta vicdani retçiler olmak üzere CMK 109'a göre tutuklama yerine kamuya yararlı işte çalışma, karakola imza verme, asker kişilere örneğin astını döven subay-astsubaya öfke terapisi gibi cezalar verilebilecek.

"Vicdani ret" cezasının dayanağını oluşturan ve Askeri Ceza Kanunu'nun 87'inci maddesinde tanımlanan "emre itaatsizlikte ısrar" suçundan, bir gün bile olsa, ceza alındığında askeri mahkemeler erteleme kararı veremedikleri gibi adli kontrol de uygulanamıyordu. Anayasa Mahkemesi'nin son iptal kararları ışığında, "emre itaatsizlikte ısrar" suçunu işleyenin cezasına da adli kontrol uygulanabilecek. Ceza alması halinde ertelenebilecek.

Karar nasıl alındı?

Kara Kuvvetleri Komutanlığı Askeri Mahkemesi, baktığı bir davayla ilgili olarak AYM'ye başvurdu. Askeri Mahkemeler Kuruluşu ve Yargılama Usulü Kanunu'na 2006'da eklenen askeri suçları, CMK'daki adli kontrol düzenlemesi dışında tutan istisnanın iptalini istedi. Mahkeme, "Bu Kanunda aksine hüküm bulunmayan hâllerde Ceza Muhakemesi Kanunu'nun adli kontrole ilişkin hükümleri hariç olmak üzere diğer hükümleri askeri yargıda da uygulanır" bölümünün anayasaya aykırı olduğunu savundu. AYM de askeri mahkemenin başvurusunu haklı buldu ve düzenlemeyi anayasanın eşitlik ilkesine aykırı görerek, iptal etti.

Adli kontrol yasağı kalkan suçlar

AYM'nin iptal kararı üzerine artık adli kontrol kapsamına giren Askeri Ceza Kanunu'nda sıralanan bu suçlar şöyle:

"Madde 63 Yoklama kaçağı, bakaya, saklı, firar
Madde 64 Çağırılıpta gelmiyen yedek subaylarla askeri memurların cezaları
Madde 65 Vazife ve memuriyetlerine gitmeyenlerin cezaları
Madde 66, 67, 68, 69, 70, 71, 72, 73, 74, 75, 76, 77, 78 Firar
Madde 79 Kendini askerliğe yaramayacak hale getirenler
Madde 80 Başkasını askerliğe yaramayacak hale getirenler
Madde 81 Askerlikten kurtulmak için hile yapanlar
Madde 82 Amire Saygısızlık
Madde 85 Amir ve mafevkine hakaret etmek:
Madde 87 İtaatsizlikte ısrar edenlerin cezası (emre itaatsizlikte ısrar)
Madde 88, 89 silahlı iken yapılan itaatsizliğin cezaları
Madde 90 Mukavemet ve cezası
Madde 91, 92 Amire ve mafevka fiilen taarruz edenlerin cezaları
Madde 93, 94, 95, 96, 97, 98, 99, 100, 101, 102, 103, 104, 105, 106, 107 İsyan ve fesat
Madde 131 Eşyayı ve malları çalan, satan, rehine veren ve alanlar
Madde 132 Üstünün, astının veya arkadaşının bir şeyini çalanlar
Madde 133 Bozuk ölçü kullananlar"

Firar eden askere tutuklama yok

Genelkurmay Askeri Mahkemesi eski Başkanı Mehmet Sever iptal kararını şöyle değerlendirdi:

"Askeri Mahkemeler Kuruluşu ve Yargılama Usulü Kanunu'na göre askeri suçlarda askeri mahkemeler ceza bir gün bile olsa erteleme kararı verip adli kontrol uygulamasına da gidemiyordu. Askeri disiplin ve genel gerekçelerle bu istisnalar getirilmişti. İptal kararları ile ceza ertelemesei ve paraya çevirebilmenin ardından adli kontrol yolu da açıldı. Örneği asker firar ettiğinde, emre itaatsizlikte ısrar suçu işlendiğinde artık askeri mahkeme tutuklama kararı vermeyecek. Bunun yerine CMK'nın 109. maddesindeki adli kontrol hükümlerini uygulayarak, örneğin karakola imza verme tedbiri alarak, serbest bırakacak"

Erteleme yolu da açılmıştı

Anayasa Mahkemesi, 17 Ocak'ta ise bazı askeri suçların cezalarının tecil edilemeyeceği, para cezasına veya tedbirlerden birine çevrilemeyeceğine ilişkin düzenlemeleri anayasanın eşitlik ilkesine aykırı bulup iptal etmişti. Bu kararla da bu suçlardan cezaevinde olanlara infaz ertelemesiyle tahliye yolunu açtığı bildirilmişti.