TMMOB Elektrik Mühendisleri Bursa Şube Başkanı Burak Özgen, enerjide dışa bağımlı olunmasının zamların temel nedeni olduğunu belirterek elektriğe yeni zamların geleceğini söyledi.
PELİN AKDEMİR / BURSAPORT
Geçtiğimiz yılın son aylarında yavaş yavaş gelen elektrik zamları, yeni yılla birlikte yüzde 52-127 zamla birlikte zirve yaptı. BOTAŞ, İran’dan Türkiye’ye gaz akışının durdurulması nedeniyle sanayi bölgelerine doğalgaz kullanımı yüzde 40 oranında kısıtladı. Türkiye Elektrik İletim A.Ş. (TEİAŞ), tüm organize sanayi bölgelerinde 72 saatlik elektrik kesintisi yapılacağını telefonla iletti. Kesintinin nedeni olarak, İran’dan Türkiye’ye gelen doğal gaz boru hattında arıza gerekçe gösterildi.
TMMOB Elektrik Mühendisleri Odası Bursa Şube Başkanı Burak Özgen, elektriğe gelen zammı akaryakıt zamlarına benzeterek, “Enerji politikasına baktığınız zaman ilerleyen günlerde yeni zamların geleceği bir gerçek” dedi.
Elektrik zamlarının temel sebebi nedir?
Elektriğe gelen zammın ve sanayi bölgelerinde elektrik kesintilerinin temel sebebi aynı. Enerjide dışa bağımlı bir ülke olmamız. TEİAŞ, şu anki rakamları açıklamıyor. Önceki açıkladığı rakamlara göre elektrik enerjisinin yüzde 55’ini dışarıdan aldığımız ham maddelerle üretiyoruz. Yüzde 35’i doğalgaz, kalan kısmı da ithal kömür üzerinden yapıyoruz. Doğal olarak Türk Lirasının döviz karşısındaki değer kaybı dışarıdan aldığımız ham maddelerin tedarikinde fiyat artışına sebebiyet verdi. Dağıtım şirketleri bu artışı faturalara yansıttı.
‘DOĞAL GAZ KISITLAMASI HALKA DEĞİL SANAYİYE YANSITILIYOR’
Sanayi bölgelerindeki elektrik kesintisinin doğalgaz nedeniyle olduğu belirtiliyor. Elektrik zamlarında doğal gazın etkisi büyük mü?
Doğal gazı da yurt dışından satın aldığımız için Türk Lirasının değer kaybetmesi elektrik üreten santrallerin doğalgaz maliyetini de otomatik olarak yükseltti. BOTAŞ, İran’dan gelen doğalgaz hatlarında arıza olduğu, bu nedenle 10 gün boyunca doğal gazın verilmeyeceğini söyledi. BOTAŞ’ın piyasaya süreceği doğalgaz miktarı otomatik olarak düşüyor. Yoğun kış şartlarında halk için doğalgazda problem olmaması için sanayi tarafındaki ve elektrik üretim tesislerine giden doğal gazı BOTAŞ sınırlıyor. Dolayısıyla ülke olarak daha az elektrik kullanmamız gerekiyor. Onu da sanayiciye yansıtıyorlar.
‘BAŞKA SEBEPLER VARSA KISITLAMA EVLERE DE SİRAYET EDER’
İlerleyen günlerde evlerde de kesinti yaşanabilir mi?
İran’dan aldığımız doğal gaz hattındaki arızanın ne kadar sürede çözüleceği önemli. Arıza diyorlar ama bunun altında başka siyasi sebepler olabilir. Ukrayna-Rusya arasındaki gerilimde Türkiye’nin tutumundan da olabilir. Rusya baskısıyla da olabilir. Eğer arızaysa 10-15 gün sonra normal seviyeye gelecektir. Ama altında başka gerekçeler varsa, o 10 günlük süre uzarsa evlere de sirayet edecektir.
İnsanlar neredeyse bir kira bedeli elektrik faturası ödüyor. Bu durum elektrikte kaçak kullanımı arttırır mı?
Halkın lüks elektrik tüketimi yok. Yaşam hakkı olan elektriği de insanlar bir şekilde tedarik etmek zorunda. Kaçak elektriği arttırır mı? Arttıracağı yerler olur ama şehir merkezlerinde çok olası değil. Kırsal alanlarda, elektrik yatırımlarının yapılmadığı mahallelerde kaçak kullanım artabilir.
‘TEİAŞ’IN ÖZELLEŞTİRİLMESİ ZAM OLARAK YANSIYACAK’
TEİAŞ özelleştirme kapsamına alındı fakat özelleştirme yapılmadı. İhaleler yapılıyor mu?
Bizim aldığımız bilgilerde bir ihale söz konusu değil. TEİAŞ, maddi olarak bütün elektrik dağıtım şirketlerinin üzerinde. Büyük bir kurum olması vesilesiyle özelleştirme süreçleri açık olarak yürümüyor. Belli bir kısmının peyderpey özelleştirileceği, belli bir kısmının firmalara dağıtılacağı gibi söylentiler var ama net bir durum yok.
TEİAŞ’ın özelleştirilmesi elektriğe zam anlamına geliyor mu?
Tabi. Üretim santralleri özel, kâr amacı güdüyor. Dağıtım şirketleri özel, kâr amacı güdüyor. Bir de iletim hatlarını da özelleştirdiğiniz zaman bir kâr amacı da o güdecek. Dolayısıyla bu da bize zam olarak yansıyacak. Kamu eliyle olsaydı faturalar daha uygun olacaktı ama bir fatura için arada 3 şirket var. TEİAŞ da özelleştirildiğinde 4. bir şirket daha olacak.
‘FATURALARA BİR YÜK DE AKKUYU NÜKLEER SANTRALİ’NDEN GELECEK’
Elektrik faturalarını yükseltecek başka unsur var mı?
Akkuyu Nükleer Santrali yapılıyor. 15 sene alım garantili bir santral yaptırıyoruz. Yine ham maddesini ithal edeceğiz ve enerjiyi aldığımız birim fiyatta şu anda üretilen birim fiyatların 3 katı kadar fiyattan üretim satın alma taahhüdü verdik. Dolar bazında satın alma taahhüdü var. Akkuyu Nükleer Santrali girdiği zaman da üzerimize bir yük gelecek.
Elektrik dağıtım şirketleri bir faturadan kaç oranında kazanç elde ediyor?
Bu oranlamayı vermem mümkün değil. Çünkü elektrik dağıtım şirketleri 6 yıldan beri faturalarını karartıyorlar. Önceden nereye ne kadar ödediğimiz kalem kalem görünüyordu. Şimdi enerji bedeli olarak görünüyor sadece. Bundan yaklaşık 4 sene önce elektrik üretim şirketleri dağıtım şirketlerine belli bir oranda indirimli satmıştı. Dağıtım şirketleri, bunu vatandaşa daha az yansımıştı.
‘HİÇBİR KRİZ BU KADAR BÜYÜK OLMADI’
Elektriğe ilerleyen günlerde yine zam gelir mi?
Enerji politikasına baktığınız zaman ilerleyen günlerde de yeni zamların geleceği bir gerçek. Son 2 yıldan beri 4 ay aralıklarla yapılan zamların yanı sıra ara zamlar da gelmeye başladı. En son ocak ayında ciddi bir zam geldi. Yeni zamların gelmesi beklenen bir şey. Piyasada elektrik az olduğu için elektrik üretim santralleri daha yüksek birimden satmaya başlayacak. Geçmişte de krizler yaşandı ama hiçbir kriz bu kadar büyük olmadı. Etkilerini ilerleyen günlerde göreceğiz.
Dövizin düşmesi bir indirime sebep olmaz mı?
Fiyat artışları uzun zamandır baskılanıyordu ama artık tutulamıyor. Doların inmiş olması da bir anlam ifade etmiyor.
‘YENİLENEBİLİR ENERJİYE YÖNELMEMİZ GEREKİR’
Elektrik birim fiyatının düşmesi nasıl sağlanır?
Yerel kaynakları kullanarak elektrik üretmemiz gerekiyor. Çatılarda güneş panelleri, rüzgâr enerjisi gibi. Yenilenebilir enerjiye yönelmemiz gerekir. Yenilenebilir enerjilere yönelmek elektrik darboğazından bizi biraz daha rahatlatabilir. İthal ham maddeli enerji santralleri bizi ilerleyen yıllarda bu tarz kaosların içine sürüklemeye devam eder.
Türkiye’nin yerel kaynakları kullanacak potansiyeli var ama kullanmıyor mu demek istiyorsunuz?
Tabii var. Bunu kullanmıyor. Mesela Almanya’nın en verimli yerine göre bizim en verimsiz yerimiz güneşlenme anlamında daha elverişli. Almanya kullandığı elektriğin yaklaşık yüzde 60’ını yenilenebilir enerjiden tedarik ediyor. Bizde yüzde 15 seviyesinde.