Seçim sonuçlarına ilişkin bazı notlar

Bir seçimi daha geride bıraktık. 31 Mart 2019 tarihinde yapılan yerel seçimlerle, 7 Haziran 2015 tarihinden bu yana beşinci seçim/referandumu geride bırakmış olduk. Yapılan bir yerel yönetim seçimi idi, ama özellikle AKP-MHP iktidar bloğunun bu seçimi "beka" sorunu olarak nitelemesi sonucu seçim yerel değil, genel seçim havasına büründü.

Aradan bir hafta geçmesine karşın seçim sonuçları hala netleşmiş değil. Aslında sonuçlar büyük ölçüde belli ama iktidar bloğu, özellikle İstanbul'u kaybetmeyi henüz hazmedebilmiş olmadığı için, süreci uzatma çabasında. İstanbul seçimlerine ardarda yapılan itirazlarla oylar yeniden ve yeniden sayılırken, Balıkesir'de İYİ Parti'nin, Muş'ta HDP'nin ve daha pek çok yerde muhalefetin itirazları dikkate alınmıyor. Ancak seçim sonuçları kuşkusuz ki seçmenin ne demek istediğine ilişkin bazı bilgileri gözönüne sermiş durumda.

Önce sayılar verilerden başlayalım. 31 Mart 2019 yerel seçimlerinde siyasi partilerin başarılarını ölçmek çok zor. Çünkü seçimlere AKP ve MHP "Cumhur İttifakı" olarak katılırken, CHP ve İYİ Parti ise seçimde "Millet İttifakı" olarak yer aldılar. HDP ise seçim kazanma olanağı olmayan illerde, özellikle de batıdaki büyük illerde aday çıkarmayarak dolaylı da olsa "Millet İttifakı"na destek verdi. Aslında bu destek daha çok CHP'ye idi.

Partilerin  aldıkları oy oranlarını bilmesek de, bu seçimde "Cumhur İttifakı"nın yüzde 51,5 oy oranına ulaştığını AKP ve MHP'nin belediye meclisi seçim sonuçlarından görebiliyoruz. Bu oran 24 Haziran 2018 seçimlerinde, yani dokuz ay önce yüzde 53,5 idi. Görünen o ki AKP ve MHP bu süreçte yüzde 2 dolayında bir oy kaybına uğramışlar.

Seçim sonuçlarını 30 mart 2014 yerel seçim sonuçları ile karşılaştırdığımızda ise AKP'nin kazanmış olduğu 48 il belediyesinin 39'a düştüğünü görüyoruz. CHP il belediyesi sayısını 14'den 21'e çıkartırken BDP/HDP il belediyesi sayısı 10'dan 8'e düşmüş, MHP'nin kazandığı il belediyesi ise 8'den 11'e çıkmıştır. 2014 seçimlerinde olmayan İYİ Parti'nin 31 Mart 2019 seçimlerinde ise hiç il belediyesi kazanmaması dikkat çekmiştir. Dikkat çeken bir başka nokta ise, MHP'nin kazandığı 11 il belediyesinden 9'unda seçimlere AKP'nin de katılması ve MHP'nin AKP'ye rağmen kazanması olmuştur. Ayrıca kazanılan tüm illeri AKP'den almıştır.

31 Mart 2019 seçimlerine ilişkin bir başka veri ise ittifakların ilçelerdeki kazanç ve kayıplarına ilişkindir. "Cumhur İttifakı" 406 ilçede oyunu arttırırken, 550 ilçede ise oy kaybetmiştir. "Millet İttifakı" ise 468 ilçede oyunu arttırırken, 488 ilçede ise kayıp yaşamıştır.

CHP'nin bu seçimlerden kazançlı çıktığı açıktır. İstanbul başta olmak üzere Ankara, İzmir, Adana, Mersin, Antalya, Eskişehir gibi iller dışında Bolu, Bilecik, Artvin, Kırşehir, Ardahan gibi illerde de seçimi kazanarak profilini genişletmiş ayrıca İstanbul'un en büyük ilçesi Esenyurt'u (HDP'nin önemli desteği ile olsa da) kazanmıştır. Ayrıca AKP'nin kalesi Bursa'da yüzde 20-25 lerde olan fark yüzde 3-4'lere düşürülmüştür. Kuşkusuz ki bu başarıda gösterilen adayların da etkisi olmakla birlikte, bazı yerlerde İYİ Parti'nin ama daha çok da HDP'nin aday göstermemesi etkili olmuştur.

AKP bana göre seçimin en büyük kaybedenlerinden biridir. Oy oranı bilinmemekle birlikte İstanbul ve Ankara'yı kaybetmesi bunun için yeterlidir. MHP ise AKP kaybederken kazanmıştır. Seçimlere birlikte katıldıkları büyük illerde kimin ne aldığını bilmiyoruz ama seçimlere ayrı katıldıkları illerde MHP'nin 9 ili AKP'ye rağmen kazanması dikkat çekmektedir. Görünen o ki, AKP'ye kızgın olan veya AKP'den umudunu kesen pek çok seçmen, muhalif partilere güvenemediği için oyunu MHP'ye vermiştir. MHP de seçimin kazananları arasındadır ama muhalefetin de bu durumdan kendine pay çıkarmasında yarar vardır.

HDP bence seçimin görünmeyen kahramanıdır. Güçlü olduğu yerlerde belediye başkanlığı sayısı düşmüştür. Ancak yapılan tüm baskılara karşın kayyım atanan belediyelerin tümünü olmasa da, çoğunu geri almıştır. Kaybettiği yerlerde devletin güvenlik güçleri seçimlerde önemli bir rol üstlenmiştir. Bunun yanında geçtiğimiz yıllarda yaşanan yıkımlar, ölümler nedeniyle halkta bazı kırgınlıklar da olabilir ki HDP bunun özeleştirisini mutlaka yapmalıdır.

"Millet İttifakı" ile seçimlere giren İYİ Parti ise seçimde hiçbir il belediyesi kazanamamıştır. Bana göre bu seçimin en büyük kaybedenidir. En büyük hatası ise Iğdır'da HDP seçimi kazanmasın diye AKP ve MHP'ye adayı teke indirmeleri çağrısı yapmasıdır. AKP'ye mi yoksa HDP'ye mi muhalif olduğu anlaşılamayan İYİ Partinin bu tavrı sonrası HDP, İYİ Parti'nin il belediye başkanlığına aday olduğu Balıkesir, Denizli, Manisa gibi illerde aday çıkartmak zorunda kalmıştır. Tüm bu illerde seçimi kaybeden İYİ Parti'nin Balıkesir'de sadece yüzde 2 dolayında bir oyla seçimi kaybetmesi dikkat çekmiştir.

İktidar bloğu değilse bile en azından AKP bu seçimde önemli bir yenilgi yaşamıştır. Özellikle İstanbul'un kaybedilmesi parti içinde sarsıntı yaratacaktır. Muhalefet ise önemli bir moral kazanmış, hegemonik bir üstünlük sağlamıştır.

Öte yandan 24 Haziran 2018 seçimlerinde bazı CHP'lilerin barajı aşsın diyerek HDP'ye oy vermesi ile başlayan yaklaşım bu seçimlerde artarak sürmüş, batıda seçime katılmayan HDP seçmenleri  geçmişi unutarak, Demirtaş'ın da ricası ile CHP adaylarına oy vermişlerdir. İstanbul başta olmak üzere Ankara, Adana, Mersin, Antalya, Ardahan gibi illerde CHP'nin kazanmasında önemli katkıda bulunmuşlardır. Bu gelişme, önümüzdeki dönemde demokratik muhalefetin birlikte mücadelesi için umut yaratmaktadır.