Termik santraller sağlığı olumsuz etkiliyor

Ülkemizde ise santral için arazi seçilirken, kömürün kolayca taşınabileceği ve yeterli miktarda su sağlanabilecek bir alan olması büyük önem taşımış ve Yatağan, Afşin-Elbistan, Çan örneklerinde olduğu gibi nüfusun kirlilikten etkilenme olasılığı göz ardı edilerek kömürle çalışan termik santraller yerleşim yerlerinin hemen yakınına rahatlıkla kurulabilmişlerdir.

Termik santrallerin yerleşim yerlerinin yakınına kurulması, geçen zamanla birlikte sağlık etkilerini de kamuoyunun gündemine taşımaya başlamıştır. Çünkü termik santrallerin sağlık etkisi yapılan bilimsel araştırmalarla birlikte gözle görülür biçimde ortaya çıkarılmıştır.

Termik santrallerin sağlık etkisi daha çok hava kirliliği nedeniyle özellikle solunum ve dolaşım sistemlerinde yol açtıkları rahatsızlıklar ve hastalıklarla ilişkili olarak gündeme getirilmektedir.

Ancak termik santrallerin sağlıkla ilgili olumsuz etkisi bununla sınırlı değildir. Termik santral yakınlarındaki alanlarda yaşayan balıklarda cıva düzeyinin artması, arsenik maruziyetine bağlı melanom dışı cilt kanserlerinde gözlenen artış, termik santral çalışanlarında gözlenen sitogenetik hasar ve termik santral çevresinde erken doğumlarda görülen artış termik santrallerin olumsuz sağlık etkilerinden bazılarıdır.

Olası risk değerlendirme teknikleri kullanılarak yapılan bir analizde, termik santralden kaynaklanan sürümün yüzey sularındaki etkisi yüzünden termik santral çevresindeki alanlarda yaşayan balıklardaki metil cıva düzeyinin iki katına çıktığı gösterilmiştir. Cıvanın insan sağlığı üzerindeki pek çok olumsuz etkisi bilinmektedir.

İsrail'de, termik santralden kaynaklanan hava kirliliğinin çocukların akciğer fonksiyonu gelişimini olumsuz yönde etkilediği bulunmuş, termik santrale yakın (19 km alan içinde) yaşayan çocuklarda solunumla ilgili rahatsızlıklarda artış gösterilmiştir.  

Meksika'da termik santralin, santralin yakınında yaşayanlarda halk sağlığına ve ekonomiye olumsuz etkileri olduğu saptanmıştır.

Tayland'da, termik santralden kaynaklanan hava kirliliğinin astımlı çocuklarda akciğer fonksiyonlarında azalmaya yol açtığı, ölümleri ve solunum ve kalple ilgili sorunlar nedeniyle hastaneye yatışları arttırdığı gösterilmiştir.

Tayvan'da yapılan bir araştırmada, termik santrallerden kaynaklanan hava kirliliğinin termik santral çevresinde yaşayan gebe kadınlarda erken doğumların görülme sıklığını da arttırdığı bulunmuştur.

Slovakya'da yapılan bir çalışmada,  idrarda ortanca arsenik derişiminin termik santralden uzaklaştıkça azaldığı saptanmıştır. Aynı araştırmada, melanom dışı deri kanserlerinin görülme sıklığı da, bölgede yaşayanlara göre, termik santral çevresinde %21 daha yüksek olarak bulunmuştur.

ABD'de 2008 yılında, Georgia Devlet Mahkemesi karbondioksit sürümünü artıracağı gerekçesiyle kömür yakıtlı termik santralin yapımının durdurulmasına karar vermiştir. Uzun bir süredir ABD'de küresel ısınmaya karşı uğraş veren çevre gönüllüleri için bu karar önemli bir zafer niteliği taşımaktadır.

Termik santrallerin çevresinde yaşayanlarda sağlıkları en çok bozulmaya aday olan risk grupları çocuklar, yaşlılar, astım hastaları, süreğen tıkayıcı akciğer hastalığı (KOAH) olanlar ve sosyo-ekonomik düzeyi düşük insanlar olarak saptanmaktadır.

Türkiye'de Seyitömer'de yapılan bir çalışmada, termik santralden kaynaklanan hava kirliliğinin -özellikle sigara içmeyenlerde-  solunum fonksiyonlarını olumsuz yönde etkilediği bulunmuştur.

Afşin-Elbistan Termik Santrali çalışanlarında yapılan bir araştırmada, kontrol grubuna göre termik santral çalışanlarında sitogenetik hasar anlamlı derecede yüksek bulunmuştur. Bu sitogenetik hasarın kömür, toz ve gaz emisyonlarına bağlı çeşitli kimyasallara uzun süre maruz kalmanın birikimine bağlı olabileceği düşünülmektedir.

Yatağan'da yapılan bir çalışmada, termik santralin çevresinde yaşayanlarda solunum fonksiyonları kontrol grubuna göre anlamlı derecede azalmış olarak bulunmuştur. Bunun santralin yarattığı hava kirliliğinin yol açtığı tıkayıcı akciğer hastalıklarının bir sonucu olarak ortaya çıktığı düşünülmektedir.

Bilindiği gibi, Yatağan termik santralden kaynaklanan hava kirliliği nedeniyle uzun zamandır kamuoyunun gündeminde olan bir ilçemizdir. Yatağan termik santralinin etkileri ile ilgili yapılan çalışmalar, santralin hem sağlık etkisini hem de çevre ile ilgili olumsuz etkisini ortaya koymaktadır.

Bursa'da Orhaneli'nde bizim yürüttüğümüz bir araştırmanın sonucunda, Orhaneli Termik Santralı çevresinde yaşayanların, kontrol grubuna göre solunum fonksiyonlarında azalma olduğu saptanmıştır. Bu etkilenmenin sigara içmeyenleri daha yüksek düzeyde etkilediği anlaşılmaktadır. Bu araştırmanın sonuçlarının kamuoyu ve yetkililer ile paylaşılmış olmasına karşın; bugün halen Bursa'ya yeni termik santraller kurma uğraşı içerisinde olunması düşündürücüdür.

Bu yazıda kısaca değinilmeye çalışılan sağlık etkileri, çok sayıda yeni termik santrallerin kurulumuna karar verilmesi aşamasında olan ülkemiz için büyük önem taşımaktadır. Termik santrallerin sağlığı olumsuz etkilediği kesindir ve bir takım önlemlerle (Desülfürizasyon üniteleri, elektrostatik filtreler vb.) bu etkilerin tamamıyla ortadan kaldırılabileceğine ilişkin iddialar dünyanın en gelişmiş ülkelerinde bile kanıtlanamamıştır.

"Sağlıklı yaşamak" en temel insan hakkı ise, bu hakkı kazanmak için toplumun bütün kesimlerinin dayanışma içinde enerjinin verimli kullanılması için girişimde bulunması, yenilenebilir enerji kaynaklarının enerji üretimindeki payının artırılmasını talep etmesi ve yeni termik santrallerin yapımına karşı çıkması gerekmektedir.